اظهار نظر حسابرسی و اعتباردهی( شفافیت صورتهای مالی)
احتمال وجود سوء نیت در تهیه و تنظیم گزارشهاى مالى توسط هیأت مدیره شرکت ها، سبب شد تا نیاز به حسابرسى و افرادى بنام حسابرس احساس شود. حسابرسى عبارت است از فرایندى که بوسیله آن شخص با صلاحیت مستقلى شواهد مربوط به اطلاعات قابل اندازه گیرى مربوط به واحدى اقتصادى را به منظور تعیین و ارائه گزارش درباره میزان مطابقت بین آن اطلاعات و ملاکهاى وضع شده جمع آورى و ارزیابى می کند . هدف حسابرسى اظهار نظر نسبت به درست و منصفانه بودن صورتهاى مالى است .حسابرس فردى است که به منظور اعتبار بخشیدن به اطلاعات مالى مندرج درصورتهاى مالى، اسناد و مدارک و صورت هاى مالى تهیه شده توسط شرکت ها را رسیدگى و نظر تخصصى و مستقل خود را در مورد مربوط بودن اطلاعات که به طور یکنواخت و طبق اصول متداول حسابدارىمناسب با نوع فعالیت شرکت ارائه شده و به نحو کافى افشاء شده است، را طى گزارش ارائه مى نماید. (.رحمانی ،حلیمه ،)1931حسابرسی باعث افزایش اعتبار صورتهای مالی شده و این کار به صورت مستقیم و یا غیر مستیم ممکن است باعث بهبود کیفیت
گزارشگری مالی گردد. با توجه به اینکه گزارش حسابرس گویای حاصل کار فرآیند حسابرسی است که به استفاده کننده گان صورتهای مالی ارائه می شود.لذا هئیت تدوین استاندارهای بین المللی حسابرسی و اعتبار بخشی معتقد است که تغییر ایجاد در گزارشگری حسابرس ممکن است باعث افزایش کیفیت حسابرسی یا استنباط استفاده کنندگان ازآن شود.این کار به نوبه خود باعث افزایش اعتماد
استفاده کننده گان به حسابرسان و صورت های مالی و شفافیت آن ها می گردد(.رحمانی ،حلیمه ،)1931
-1اظهار نظر حسابرسی و سود شرکت ها :
مدیریت سود حالتی است که در آن مدیران واحدهای تجاری، سود را مطابق با میل خود گزارش می نمایند و نه مطابق با محتوای اقتصادی فعالیت های واحد تجاری. (اسکات، )9003مدیریت سود را انتخاب رویه های حسابداری توسط مدیر تعریف می نماید. به عقیده او، هدف مدیر به واسطه این انتخاب آن است تا به اهداف خاصی از جمله دریافت پاداش بیشتر، کاهش نسبت بدهی، کاهش مالیات و کاهش هزینه های سیاسی و .. نایل آید. حسابرسان نقش مهمی در نظارت بر عملکرد مدیر و محدود نمودن رفتارهای فرصت طلبانه او دارند . یافته های کیم و همکاران ( ، )9002و چانگ ( ،)9002نشان می دهد که با تغییر حسابرس، مدیریت سود در صورتهای مالی کاهش می یابد .
شواهد پژوهش نشان می دهد که مدیریت سود، اندازه شرکت، سودآوری، نسبت بدهی، حق الزحمه حسابرسی و مالکیت دولتی بر اظهار نظر حسابرس تاثیرگذار است .نتایج نشان می دهد که هر چه مدیریت سود در یک شرکت افزایش یابد و اندازه شرکت بزرگتر شود، آن گاه تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر افزایش می یابد .هم چنین طبق نتایج پژوهش هر چه حق الزحمه حسابرسی افزایش
یابد در آن صورت تعداد بندهای حسابرسی افزایش خواهد یافت .رابطه مستقیم میان مدیریت سود و حق الزحمه حسابرسی با تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر، بیانگر آن است که خصوصی سازی و رقابت در بازار حسابرسی می تواند موجب ارتقای وظیفه اعتبار بخشی حسابرسی در راستای بهبود کیفیت حسابرسی و کیفیت اطلاعات حسابداری شود. (بهارمقدم، مهدی و علی کوهی
)1933،
-2بررسی رابطه بین کیفیت موسسات حسابرسی و اظهار نظر حرفه ای:
بوتلر و همکاران ( .)9002از نقطه نظر استفاده کنندگان صورتهای مالی، گزارشهای تعدیلی حسابرسان ،نشانه ای از کیفیت پایین صورتهای مالی میباشد که پایین آمدن کیفیت صورتهای مالی نیز باعث تعدیل گزارش حسابرسی می شود.
چن و همکاران ()9002به بررسی ارتباط کیفیت حسابرسی و مدیریت سود در مراحل قبل و بعد از عرضه عمومی سهام پرداختند و به این نتیجه رسیدند که اولاً در چنین شرکتهایی مدیریت سود رخ میدهد و ثانیاً بین مدیریت سود و کیفیت حسابرسی ارتباط معنی داری وجود دارد ، به این صورت که بالاتر بودن کیفیت حسابرسی موجب کاهش مدیریت سود در ، این شرکتها میشود .
بررسی و تحقیقات انجام شده این نتیجه را اثبات می کند که اظهار نظر غیر مقبول حسابرس با بند شرط عدم اطمینان در مورد ادامه فعالیت شرکت همراه با مدیریت سود میباشد .در واقع با افزایش مدیریت سود احتمال دریافت این نوع اظهار نظر افزایش می یابد .از نقطه نظر استفاده کنندگان صورتهای مالی گزارشهای تعدیلی حسابرسان نشانه ای از کیفیت پایین صورتهای مالی میباشد که پایین
آمدن کیفیت صورتهای مالی نیز باعث تعدیل گزارش حسابرسی میشود. نتایج آزمون این فرضیه ادعاهای اشاره شده را تائید کرده است.
-3اظهار نظر حسابرسی و تاثیرات آن بر سهام و بورس :
نتایج تحقیق نشان میدهد که متغیرهای اظهارنظر تعدیل شده و عدم شفافیت اطلاعات مالی دارای تأثیر مثبت و معناداری و متغیر اندازة مؤسس? حسابرسی دارای تأثیر منفی و معناداری بر خطر سقوط قیمت سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارند. بسیاری از پژوهشگران نظیر چن و همکاران ( )9001بر این باورند که تغییرات قیمت سهام یک شرکت از مدیریت اطلاعات
داخلی آن ناشی میشود. در شرایطی که اطلاعات به صورت تصادفی وارد بازار میشود و فرآیند انتشار اطلاعات بدون توجه به خوب یا بد بودن آن، به صورت سیستماتیک انجام میگیرد، به عبارت دیگر، اگر مدیران هم? اطلاعات را به سرعت افشا کنند، این عمل سبب میشود که بازده سهام دارای توزیع متقارن باشد.
این ویژگیها با توجه به تأثیری که بر شفافیت محیط گزارشگری مالی، کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و ارزش شرکت دارند، موجب تغییردر خطر سقوط آتی قیمت سهام میشوند. مدیران همواره انگیزه دارند تا اطلاعات و اخبار منفی را از سرمایهگذاران پنهان کرده و آنها رادر داخل شرکت انباشت کنند. برای مثال، ممکن است از طریق منظور نمودن هزینههای یک دوره به عنوان دارایی، باعث کاهش
هزینهها و گزارشسود بیشتر در صورتهای مالی شوند. نتیج? این عملیات منجر به این میشود که تصویر واحد تجاری بهتر از وضعیت واقعی به نظر رسیده و انگیزة افراد برون سازمانی برای سرمایهگذاری در واحد تجاری افزایش یابد(بال، )9003از سوی دیگر، نقش نظارتی حسابرس مستقل و افزایش کیفیت حسابرسی سبب افزایش کیفیت راهبری شرکتی میشود که در نهایت افزایش کیفیت سود و کیفیت گزارشگری مالی را به دنبال دارد. افزایش کیفیت سود و کیفیت گزارشگری مالی سبب شفافیت بیشتر محیط اطلاعاتی و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی در ارتباط با سهام شرکت در بازار میشود (تااو، )9019؛ و در نهایت موجب کاهش خطر سقوط آتی قیمت سهام میشود. اگر مدیریت با استفاده از ضعف کنترل، سود را مدیریت کرده و از منافع سهامداران به نفع خود استفاده کند و ارزش شرکت را کاهش دهد. در نتیجه، سبب افزایش خطر سقوط قیمت سهام میشود
تحقیقات پیشین نشان میدهد که کاهش کیفیت حسابرسی سبب کاهش شفافیت اطلاعات مالی و کاهش کیفیت گزارشگری مالی سالانه میشود (دان و میو، )9002کیفیت گزارشگری مالی ضعیف سبب افزایش عدم تقارن اطلاعاتی میان فعالان بازار میشود. زمانی که عدم تقارن اطلاعاتی در ارتباط با سهام شرکت افزایش مییابد، ارزش ذاتی آن با ارزشی که سرمایهگذاران در بازار برای سهام مورد نظر قائل میشوند متفاوت خواهد بود. در نتیجه، ارزش واقعی سهام شرکت با ارزش مورد انتظار تفاوت خواهد داشته و منجر به افزایش خطر سقوط قیمت سهام میشود. به طور کلی، در ارتباط با تأثیر کیفیت حسابرسی بر خطر سقوط قیمت سهام استدلال میشود که افزایش کیفیت حسابرسی سبب افزایش شفافیت و کیفیت افشای اطلاعات در سطح محیط اطلاعاتی شرکت میشود. افزایش شفافیت اطلاعاتی سبب کاهش عدم قطعیت در ارتباط با سهام شرکت و در نتیجه سبب کاهش نوسانهای بازده سهام میشود و در نهایت منجر به کاهش خطر سقوط قیمت سهام میشود (پاستور و رونسی، )9009
میتوان گفت نوع اظهارنظر حسابرس در سال جاری و سال قبل، رابطه مثبت و معنی داری با قیمت سهام شرکتها دارد. یعنی شرکتهایی که در سال قبل و سال جاری اظهارنظر حسابرسی مقبول دریافت کرده اند قیمت سهام بالاتری دارند انتشار گزارش حسابرسی محتوای اطلاعاتی داشته و بازار سرمایه به آن واکنش نشان می دهد، از سوی اظهار نظر مقبول به معنی انتشار اخبار خوب برای شرکت در بازارسرمایه است و در نتیجه بازار سرمایه را به واکنش مثبت به آن وا میدارد. چون در مورد شرکت ها اخبار خوب (در قالب گزارش و اظهار نظر مطلوب حسابرس) زمانیکه منتشر شود، قیمت سهام افزایش می یابد.
انتشار اخبار خوب در قالب گزارش مقبول حسابرسی باعث واکنش مثبت بازار می گردد، به عبارتی انتشار اخبار خوب عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش داده و باعث شفافیت بیشتر و قابلیت اتکای بیشتر سرمایه گذاران به اطلاعات منتشر شده شرکت در قالب صورت های مالی حسابرسی شده می شود. بهبود در اظهار نظر حسابرس برای بازار محتوای اطلاعاتی داشته و در نتیجه باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و افزایش شفافیت داشته و افزایش قیمت سهام شرکتی را در پی دارد که اخبار خوب منتشر نموده است. هرچه بهبود میزان در اظهارنظر حسابرس بیشتر باشد، قیمت و حجم معاملات سهام شرکت بیشتر خواهد بود.
-4بررسی فاصله بین حسابرسان و استفاده کنندگان از اعتباردهی حسابرسان:
نتایــج حاصــل ازپژوهش نشــان می دهد کــه بین نگرش اســتفاده از گزارش های حسابرســی و حسابرســان مستقل در مورد ویژگی های حسابرســان، که به نوعی بر چگونگی شــکل گیری گزارش حسابرسی اثرگذار می باشند، شکاف معنی داری وجود دارد .به عنوان مثال، بسیاری از استفاده کنندگان از گزارش های حسابرسی، محدودیتهای وظایف حسابرسی را درک نمی کنند و این امر می
تواند باعث ایجاد شکاف بین نگرش « حسابرسان مستقل » و« سهامداران و مدیران » در مورد ویژگی های حسابرســان مستقل شود .(موسوی ،بزرگ اصل، )1911
-5تاثیر بندهای گزارش دهی بر شفافیت گزارش های مالی:
ابراهیمی سرو علیا ( )1913به بررسی اثر بخشی گزارشات حسابرسی مالی بر وضعیت گزارشگری مالی شرکت های سهامی عام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت. یافته های پژوهش مبین آن است که علیرغم اینکه اغلب مواقع مجامع عمومی سهام، هیات مدیره را مکلف به رفع موارد ذکر شده در گزارشات می کنند ولی مشاهده می شود این موارد در موضوعات مختلف در هر سال نسبت به
سال قبل در رابطه با همان موضوع کاهش نیافته است.
-6اثر حق الزحمه حسابرسی بر اظهار نظر حسابرس
ممکن است حسابرس برای حفظ مشتری و کسب حق الزحمه بیشتر گزارش مطلوب تری ارائه دهد میان حق الزحمه حسابرس، اندازه صاحبکار، گزارش زیان توسط صاحبکار و سن شرکت مورد رسیدگی و صدور گزارش مقبول حسابرسی رابطه ای معنی دار، وجود دارد .بر اساس نتایج پژوهش، حق الزحمه حسابرس رابطه ای مستقیم با صدور گزارش مقبول حسابرسی دارد . اندازه شرکت، سن شرکت وگزارش زیان ، رابطه ای معکوس با گزارش مقبول حسابرسی دارد . هم چنین تغییر حسابرس، نوع حسابرس، مدت تصدی حسابرس باصدور گزارش مقبول حسابرسی رابطه ای ندارند. شواهد و پژوهش های قبلی نشان می دهند که میان حق الزحمه حسابرس و نوع اظهار نظر حسابرس رابطه ای مستقیم وجود دارد.